Volgens het CBS was het aantal faillissementen in 2020 16 procent minder dan in 2019. Een diepterecord in 21 jaar. Voor dit jaar wordt een veel minder rooskleurig beeld geschetst. De coronacrisis heeft grote impact en zeker op onze economie.
Het lage aantal faillissementen is vooral te danken aan de steunpakketten van de overheid. Organisaties kunnen een tegemoetkoming krijgen in de vaste lasten, de detailhandel krijgt steun voor de voorraad die minder waard wordt. Ook worden starters geholpen en werkgevers krijgen subsidies om hun personeel te kunnen doorbetalen. Zeker, de subsidies helpen. Maar ze dekken natuurlijk niet álle kosten.
Stilte voor de storm
Economen zien deze huidige periode daarom als een stilte voor de storm. De horeca en de reisbranche al zijn hard getroffen. De detailhandel komt steeds dieper in de problemen. De omzet en het resultaat zijn sterk gedaald, financiële reserves drogen op. En als de coronacrisis al voorbij is, wordt geschat dat de economie slechts langzaam weer op gang komt. De verwachting is daarom dat het aantal faillissementen in 2021 en 2022 sterk toeneemt.
Faillissement
Als een organisatie zijn rekeningen niet meer kan betalen, lopen de schulden vanzelf op. Een schuldeiser stuurt eerst brieven, aanmanen, pleegt overleg, schakelt deurwaarders in. Alles om de schuld alsnog betaald te krijgen. Mocht dit alles niet helpen, dan kan een schuldeiser zoals een leverancier of bank, naar de rechter stappen om het faillissement van de organisatie aan te vragen. Sterker nog, als de financiële nood erg hoog is, kan de organisatie ook zijn eigen faillissement aanvragen.
Perspectief
De rechter kijkt naar de financiële positie van de organisatie en onderzoekt welke mogelijkheden er nog zijn. Is er nog toekomstperspectief en heeft de organisatie alles in het werk gesteld om financiële problemen te voorkomen? Zonder dit perspectief kan de organisatie failliet worden verklaard. De rechter stelt dan vast dat de organisatie zijn schulden niet meer kan betalen.
- Tip! Als or-lid moet je bij reorganisaties of bedrijfssluitingen ook financiële stukken kunnen lezen en begrijpen. In één dag weet je er meer van: op 29 juni 2021.
Als de rechter het faillissement uitspreekt, stelt hij een curator aan. Je organisatie mag dan niet meer zelf besluiten nemen over de eigen bedrijfsmiddelen zoals het pand, machines en zelfs het cash geld. De belangrijkste taak van de curator is ervoor te zorgen dat de schuldeiser worden betaald. Dit doet hij door zoveel mogelijk opbrengst te genereren door het verkopen van alle goederen, machines, panden en delen van of zelfs de hele onderneming.
Is een organisatie eenmaal failliet, dan zijn schuldeisers het belangrijkst. De Belastingdienst voorop. Het personele belang is daarbij vaak van ondergeschikt belang. De rol van de or is in deze fase beperkt! Het is dus beter dat er een oplossing komt vóórdat de rechter een faillissement uitspreekt.
Wat is dan de WHOA?
De WHOA kan een belangrijke rol spelen in de fase vóór het faillissement. Deze wet kan organisaties helpen die failliet dreigen te gaan maar wel nog levensvatbaar zijn.
De strekking van de wet is dat de schulden van een organisatie worden geherstructureerd, om te voorkomen dat de organisatie failliet gaat. Oftewel, er wordt gezocht naar een oplossing voor de financiële problemen met de schuldeisers. Het herstructureren van de schulden wordt ook wel saneren of herfinanciering genoemd.
Het gaat erom dat ‘gewone’ schulden worden vervangen door bijvoorbeeld (nieuwe) leningen, liefst tegen betere leningsvoorwaarden (zoals rente en aflossingsverplichtingen). Een beter toekomstperspectief voor de organisatie staat centraal. Soms wordt afgesproken dat oude leningen niet helemaal terugbetaald hoeven worden. Mooie voorbeelden hiervan zijn de Hema en Fugro die in de problemen kwamen. Zij moesten hun schulden rigoureus aanpakken, anders zouden ze failliet verklaard worden. Sommige schulden werden hierbij afgelost, andere voor een deel. En er werden nieuwe leningen afgesloten.
Hoe werkt de WHOA?
Natuurlijk kunnen schulden niet zomaar worden gesaneerd. Schuldeisers hebben ook rechten. Zo stelt de WHOA dat er zicht moet zijn op een gezonde toekomst voor de organisatie na sanering. Er moet een reëel herstructureringsplan op tafel liggen, en een meerderheid van de schuldeisers moet instemmen met de nieuwe afspraken.
Rol or is tijdens faillissement beperkt”
Dan kan de rechter gevraagd worden hier een besluit over te nemen. Schuldeisers die het niet eens zijn met een herfinanciering, kunnen hierdoor gedwongen worden toch akkoord te gaan. De rechter ‘homologeert’ (bevestigt of bekrachtigt) dan de gemaakte afspraken die voor iedereen van toepassing zijn (‘algemene werking’). Volgens de WHOA kan de rechter ook een afkoelingsperiode voor de schuldeisers instellen of contracten aanpassen (zoals huurcontracten of leningen).
Het grote voordeel van deze weg is dat er geen faillissement wordt uitgesproken met alle negatieve gevolgen van dien. De WHOA maakt het dus mogelijk om in te grijpen, vóórdat een faillissement daadwerkelijk ontstaat.
Wat kan de or met de WHOA?
Belangrijk is te weten dat de WHOA ingrijpt in de bedrijfsfinanciering. Daarbij kunnen zeer ingrijpende besluiten worden genomen: van een herstructurering met personele gevolgen tot aanpassing van huur, klanten, leningen enzovoort. Ook ligt er meestal een herstructureringsplan op tafel, vaak over onderwerpen die adviesplichtig zijn. Als de bestuurder een externe deskundige inhuurt om hem hierin bij te laten staan, kan ook dat adviesplichtig zijn volgens de WOR. Door zulke maatregelen hopen alle partijen weer een gezonde toekomst voor de organisatie te scheppen.
Juist hieraan moet de or aandacht besteden. De organisatie is nog niet failliet, dus aanpassingen zijn adviesplichtig conform artikel 25 WOR. En de or wil zicht hebben op deze veranderingen. In een advies koppel je deze aanpassingen aan de effecten ervan, voor medewerkers en organisatie. Ook de rechter wil immers weten of het aangeboden akkoord redelijk is en draagvlak heeft onder werknemers.
Or, neem initiatief!
Vaak weet een or goed wat er speelt en hoe het er werkelijk aan toegaat in de organisatie. Pak dus je rol en zorg ervoor dat je in dit proces je mening laat horen. Sterker nog, de or kan de rechter verzoeken om een herstructureringsdeskundige te benoemen. Zeker als het management zelf niet bereid of niet in staat is het initiatief te nemen tot veranderingen.
Kortom. Het lijkt een wet met niet veel impact, maar de WHOA geeft de or een stevig handvat om op het juiste moment zijn adviesrecht in te roepen of zelf het initiatief te nemen. Juist als de organisatie onder druk wordt geherfinancierd, moet de or aanhaken om inhoudelijk een mening te geven over de oplossingen die geboden worden.
Drs. ing. Rob Latten MBA is docent op de Hogeschool van Rotterdam, organisatieadviseur bij DeVerandermotOR.nl en partner bij CT2.
Dr. mr. Joost van Mierlo is partner bij De Voort Advocaten.
Landelijke Or-dagen: met volle kracht vooruit!
Herstructurering, reorganisaties, herindeling en andere vormen van werken zijn belangrijker dan ooit. Hoe geef je hier vanuit de ondernemingsraad vorm aan? Tijdens de Landelijke Or-dagen, dit jaar op 23 en 24 juni ontdek je waar toegevoegde waarde van jullie or zit in de nabije toekomst. Op welke ontwikkelingen binnen de organisatie je je nú al kunt verdiepen zodat jouw OR zijn maximale waarde hieruit kan halen. Het event is helemaal digitaal.
Bekijk het programma van deze dagen.
